Je kunt ChatGPT echt geweldig gebruiken voor het onderwijs. Zelf loop ik weleens tegen het feit aan dat een lesboek of uitlegfilmpje niet een volledige uitleg geeft. Er missen bijvoorbeeld voorbeelden en praktijksituaties. Of voordelen en nadelen, andere standpunten of ideeën rond een onderwerp. Met ChatGPT kun je hier prima op inspelen.
Wanneer je vraagt aan ChatGPT om een aantal praktijkvoorbeelden te geven van speltheorie komt hij met het volgende:
Er zijn talloze goede praktijkvoorbeelden van speltheorie. Hier zijn er een paar:
- Prisoner’s Dilemma: Dit is waarschijnlijk het meest bekende speltheorievoorbeeld. Het gaat om twee criminelen die worden ondervraagd door de politie en moeten beslissen of ze wel of niet moeten bekennen. Als beide bekennen, krijgen ze allebei een zware straf. Als geen van beiden bekent, krijgen ze allebei een lichtere straf. Als slechts één van hen bekent, gaat hij vrijuit terwijl de andere een zeer zware straf krijgt. Dit spel toont de uitdagingen van samenwerking en het belang van vertrouwen.
- Bertrand concurrentiemodel: In dit speltheorievoorbeeld worden twee bedrijven geconfronteerd met de uitdaging om de prijs van hun product te bepalen. Als beide bedrijven dezelfde prijs vragen, zullen ze beide een bepaald aantal klanten aantrekken en dezelfde winst maken. Als één bedrijf echter een lagere prijs vraagt, zal het meer klanten aantrekken en meer winst maken dan het andere bedrijf. Dit spel toont het belang van prijsstelling en de uitdagingen van concurrentie.
- Ultimatumspel: In dit speltheorievoorbeeld krijgt een speler een bepaalde hoeveelheid geld en moet hij een deel van dat geld aan een andere speler aanbieden. De andere speler kan het aanbod accepteren of afwijzen. Als de andere speler het aanbod accepteert, delen de spelers het geld op de afgesproken manier. Als de andere speler het aanbod afwijst, krijgt niemand geld. Dit spel toont de uitdagingen van onderhandelingen en het belang van psychologische factoren.
- Chicken game: Dit speltheorievoorbeeld gaat over twee auto’s die op elkaar af rijden. De bestuurders moeten beslissen of ze op het laatste moment uitwijken of doorgaan. Als beide bestuurders uitwijken, is er geen probleem. Als slechts één bestuurder uitwijkt, wordt die bestuurder beschouwd als laf en verliest het gezicht. Als beide bestuurders doorgaan, botsen de auto’s en is er sprake van een ernstig ongeval. Dit spel toont de uitdagingen van confrontaties en de risico’s van het vasthouden aan onredelijke posities.
- Stag Hunt: In dit speltheorievoorbeeld moeten twee jagers beslissen of ze samen op jacht gaan op een grote prooi (een hert) of dat ze alleen op kleine prooien jagen. Als beide jagers samen op jacht gaan, kunnen ze de grote prooi vangen en delen. Als één van de jagers alleen jaagt, krijgt hij alleen kleine prooien. Als beide jagers alleen jagen, krijgen ze beide alleen kleine prooien. Dit spel toont de voordelen van samenwerking en de uitdagingen van coördinatie.
Dit helpt mij in zoverre dat ik nu echt wat nieuws geleerd heb. Nummer 2, Bertrand’s concurrentiemodel ken ik namelijk van oefensommen op de site van een collega. Maar ik wist niet dat het zo heette. Jeroen Hinloopen heeft hier een mooi experiment voor gemaakt.
Nu ga ik nog wat verder met ChatGPT. Ik vraag het volgende; Kun je nog een aantal voorbeelden geven waarin je speltheorie in het dagelijkse leven kunt herkennen?
Ja, er zijn veel situaties in het dagelijks leven waarin speltheorie kan worden toegepast. Hier zijn nog een aantal voorbeelden:
- Onderhandelen over de aankoop van een auto: bij het onderhandelen over de prijs van een auto is er sprake van een speltheorie situatie. Beide partijen willen een zo gunstig mogelijke deal sluiten, maar moeten ook rekening houden met elkaars verwachtingen en de mogelijke uitkomsten van de onderhandelingen.
- Kiezen tussen verschillende werkgevers: wanneer iemand meerdere baanaanbiedingen heeft, moet hij/zij beslissen welke werkgever het beste past. Dit kan worden beschouwd als een speltheorie situatie waarbij de persoon de verschillende opties afweegt en beslist welke het meest gunstig is.
- Het ontwijken van verkeer op de weg: bij het rijden op de weg moet een bestuurder beslissen of hij/zij moet uitwijken om een botsing te voorkomen of dat hij/zij door moet rijden en het risico neemt op een ongeluk. Dit is vergelijkbaar met het “Chicken game” speltheorievoorbeeld dat ik eerder noemde.
- Kiezen van een maaltijd in een restaurant: wanneer iemand in een restaurant eet, moet hij/zij beslissen welk gerecht het beste bij hem/haar past. Dit kan worden beschouwd als een speltheorie situatie waarbij de persoon rekening moet houden met zijn/haar eigen smaak, de prijs van het gerecht en de verwachtingen van zijn/haar tafelgenoten.
- Kiezen tussen verschillende soorten verzekeringen: wanneer iemand besluit welke verzekering hij/zij moet afsluiten (bijvoorbeeld voor auto, gezondheid of huis), moet hij/zij beslissen welke het meest geschikt is voor zijn/haar specifieke situatie. Dit kan worden beschouwd als een speltheorie situatie waarbij de persoon verschillende opties overweegt en de beste keuze maakt op basis van zijn/haar eigen behoeften.
Ja, natuurlijk kan ik dat doen! Hieronder zal ik bij elk van de bovenstaande voorbeelden uitleggen waarom het een speltheorie situatie is:
- Onderhandelen over de aankoop van een auto: dit is een speltheorie situatie omdat het gaat om twee partijen die beide hun eigen doelstellingen hebben en moeten reageren op elkaars acties. Bijvoorbeeld, de verkoper wil een zo hoog mogelijke prijs voor de auto terwijl de koper een zo laag mogelijke prijs wil betalen. Beide partijen moeten ook rekening houden met de mogelijke uitkomsten van de onderhandelingen en hoe deze hun onderhandelingspositie kunnen beïnvloeden.
- Kiezen tussen verschillende werkgevers: dit is een speltheorie situatie omdat het gaat om een persoon die zijn/haar eigen doelstellingen heeft en moet reageren op de acties van potentiële werkgevers. De persoon moet ook rekening houden met de mogelijke uitkomsten van zijn/haar beslissing en hoe deze zijn/haar toekomstige carrière kunnen beïnvloeden.
- Het ontwijken van verkeer op de weg: dit is een speltheorie situatie omdat het gaat om twee bestuurders die beide hun eigen doelstellingen hebben en moeten reageren op elkaars acties. Bijvoorbeeld, als beide bestuurders proberen om een botsing te voorkomen door uit te wijken, kunnen ze allebei van de weg raken en gewond raken. Maar als één van hen niet uitwijkt, kan er een botsing plaatsvinden en zijn beiden mogelijk gewond. De bestuurders moeten dus rekening houden met de acties van de ander en de mogelijke uitkomsten van hun beslissing.
- Kiezen van een maaltijd in een restaurant: dit is een speltheorie situatie omdat het gaat om een persoon die zijn/haar eigen doelstellingen heeft en moet reageren op de acties van anderen, bijvoorbeeld zijn/haar tafelgenoten. De persoon moet ook rekening houden met de mogelijke uitkomsten van zijn/haar beslissing, bijvoorbeeld de tevredenheid van zijn/haar tafelgenoten.
- Kiezen tussen verschillende soorten verzekeringen: dit is een speltheorie situatie omdat het gaat om een persoon die zijn/haar eigen doelstellingen heeft en moet reageren op de acties van de verzekeringsmaatschappijen. De persoon moet ook rekening houden met de mogelijke uitkomsten van zijn/haar beslissing, bijvoorbeeld de kosten en voordelen van de verschillende verzekeringen.
Voor een laatste keer probeer ik wat uit om nog dieper te gaan en ik vraag meer uitleg over voorbeeld 2.
Natuurlijk! Het voorbeeld van het kiezen tussen verschillende werkgevers is interessant vanuit een speltheorie perspectief, omdat het een situatie is waarin meerdere partijen betrokken zijn en er concurrentie tussen hen is. Stel dat een persoon meerdere aanbiedingen heeft van verschillende werkgevers en moet beslissen welke hij/zij accepteert.
In deze situatie hebben de werkgevers hun eigen doelen en strategieën om de persoon aan te trekken. De ene werkgever kan bijvoorbeeld een hoger salaris bieden, terwijl de andere werkgever aantrekkelijke secundaire arbeidsvoorwaarden biedt. De persoon moet dus de verschillende opties overwegen en proberen te achterhalen wat de werkgevers belangrijk vinden en hoe ze op elkaars acties zullen reageren.
Als we deze situatie als een speltheorie probleem beschouwen, zijn de werkgevers de spelers en de persoon die een baan zoekt, is de beslisser. Elke werkgever heeft een set van mogelijke strategieën om de persoon te overtuigen om voor hen te kiezen, en de persoon moet zijn/haar beslissing nemen op basis van welke strategie de meest gunstige uitkomst oplevert.
De mogelijke uitkomsten kunnen variëren, afhankelijk van de beslissing van de persoon en de acties van de werkgevers. Als de persoon bijvoorbeeld kiest voor het aanbod met het hoogste salaris, kan het zijn dat de werkgever met de aantrekkelijke secundaire arbeidsvoorwaarden zijn/haar bod verhoogt om toch de persoon aan te trekken.
Dit is een klassiek voorbeeld van een speltheorie situatie waarbij strategisch denken en beslissingen nemen van cruciaal belang zijn voor het bereiken van een gunstige uitkomst.
Dit artikel zou ik nu kunnen gebruiken voor verschillende opdrachten voor de klas waarbij ik bijvoorbeeld leerlingen vraag om de uitleg per gegeven voorbeeld te verbeteren. Of ik kan ze vragen bijpassende opbrengstenmatrices te genereren. Boeiend en leerzaam om zo AI in te zetten voor mijn les.